» موشک های هوا به هوای موجود در نیروی هوایی ایران

موشک هوا به هوای AIM-7 Sparrow :

این موشک، یک موشک هوا به هوا از نوع هدایت شونده راداری با برد تقیریبی 40 کیلومتر و یک کلاهک انفجاری بسیار قوی است.ویژگی های عملیاتی مختلفی دارد از جمله : قابلیت استفاده در هر نوع آب و هوا و هر ارتفاعی و قابیت حمله به انواع هواپیماها و موشکهای پیشرفته از هر جهتی. سری این موشک ها دارای هدایت نیمه فعال راداری می باشد.

امواج راداری و بهره بردن از سیستم کنترل هیدرولیکی سطح، این موشک را در جهت هدف خود تثبیت و هدایت میکند نیروی محرکه ان توسط سوخت جامد فراهم می شود.اسپارو دارای محدودیت هایی نیز هست از آن جمله این که هواپیمایی که آن را شلیک می کند باید هواپیمای مورد نظر را در رادار خود نگه دارد و برای این منظور باید مستقیم به سمت هدف حرکت کند.

این موشک بر روی F-14 , F-15 ,F-18, F16 نیز نصب میشود.

این موشک در طول جنگ نیز با کمک جنگنده های اف-4 و اف-14 انواع مختلف جنگنده های عراقی از جمله میراژ اف-1، میگ-21 و 23، سوخو-22، سوپر اتاندراد، بمب افکن توپولف-22 و چند هلیکوپتر عراقی و احتمالا یک موشک ضد کشتی اگزوست (بوسیله جنگنده اف-14 تامکت) را از بین برد، از این موشک نیز در حال حاضر تعدادی باقی مانده است و همچنین به پایان عمر عملیاتی خود رسیده است، گفته امیر عطا الله بازرگان از بنیانگذاران جهاد خودکفایی ارتش در شماره 185 آبان 85 (پروژه سجیل – صفحه هفت) مجله صنایع هوایی در مورد نصب موشک روسی R-27 Alamo برروی اف-14 تامکت نیز خود گواهی بر این مدعا است.


موشک هوا به هوای AIM-9 Sidewinder :

موشک سایدوایندر با بیشینه بردی حدود نه کیلومتر، یک موشک حرارت یاب ساخت ایالات متحده است که در جنگ های مختلفی حضور داشته و کارنامه موفقی از خود بجای گذاشته است.این موشک دارای بدنه ای استوانه ای شکل است دارای بال های تثبیت کننده غلتان و همچنین دارای 2 بالچه جداشدنی است که مسئولیت کنترل سطح را بر عهده داشته و همچنین باعث افزایش مانورپذیری موشک می شود.این بالچه ها به حالتی عمود بر بال های عقب و پشت دماغه آن قرار می گیرند. اجزای اصلی موشک عبارتند از : هدایت گر مادون قرمز ، هدف یاب نوری فعال ، کلاهک انفجاری و موتور موشک.

سیستم هدایت مادون قرمز موشک را قادر می سازد تا اگزوز موتور هواپیما را مورد هدف قرار دهد. این سیستم از سایر سیستم های هدایتی ارزان تر است و می توان آن را در روز یا شب و یا در حالت های جنگ الکترونیکی مورد استفاده قرار داد. این سیستم همچنین شرایطی برای خلبان ایجاد می کند تا موشک را شلیک کند و از منطقه خارج شود ویا حات تدافعی – فرار به خود بگیرد در حالی که موشک خود را به سمت هدف هدایت می کند. این موشک دارای 11 گونه است در طی فرایند تکمیل آن ساخته شده اند و سعی شده در هر گونه نواقص موارد قبلی رفع شود.

در طول جنگ تحمیلی نیز این موشک بوسیله جنگنده های ایرانی استفاده شد و دهها جنگنده عراقی را بکام مرگ کشاند، در شمار جنگنده های عراقی که توسط سایدوایندر شکار شدند می توان به یک فروند MiG-25RB (به وسیله F-5E و به خلبانی کاپیتان جوادپور)، و چندین میگ-21، 23 و 27،سوخو-20 و 22 ، چندین میراژ اف-1 و دست کم دو میراژ 5 اجاره شده از نیروی هوایی مصر اشاره کرد، در حال حاضر نیز تعدادی از این موشک ها باقیمانده است، اما تلاش برای نصب موشک روسی R-73 و موشک چینی PL-7 برروی جنگنده های غربی نیروی هوایی و همچنین تلاش برای ساخت موشک فاطر بر پایه موشک سایدوایندر گواهی بر این مدعا است که تعداد کمی از این موشک ها باقیمانده و همچنین آنها به پایان عمر عملیاتی خود رسیده اند.



موشک هوا به هوای AIM-54A Phoenix :

ترکیب جنگنده اف-14 و موشک فونیکس یکی از کشنده ترین ترکیب های جهان است که می تواند برای هر جنگنده ای خطرناک باشد، این موشک که بردی حدود 150 کیلومتر دارد، تنها برروی جنگنده اف-14 تامکت قابل نصب است و هر فروند اف-14 در آن واحد می تواند شش فروند موشک فونیکس را حمل کرده و به کمک آنها بطور همزمان با شش هدف درگیر شود و آنها را از بین ببرد، این موشک در جریان جنگ هشت ساله کارنامه فوق العاده موفقیت آمیزی از خود برجای گذاشت و شکار دهها جنگنده عراقی به مانند بمب افکن های سنگین توپولف Tu-22، انواع مختلفی از میگ ها، سوخوی Su-22، میراژ اف-1 و سوپر اتاندارد و حتی موشک های کروز چینی C-601 را بنام خود ثبت کردند. تخمین زده می‏شود که در طی جنگ ایران و عراق تعداد 130 شکار قطعی به نام اف14 های نیروی هوایی ایران به ثبت رسیده است و برای 23 نبرد هوایی دیگر نیز احتمال داده می‏شود پیروزی از آن تامکت بوده باشد. بدین ترتیب حدود 153 شکار هوایی را می‏توان به نام تامکتهای ایرانی به ثبت رساند.
نیروی هوایی ایران (IRIAF)، بین 170تا 190موشک AIM-54A را در طول جنگ 8 ساله شلیک کرده است، که حدود 70 درصد آنها موفق به ساقط کردن هدف خود شده‏اند.

تعداد کمی از این موشک ها پس از جنگ باقی ماندند که قابل استفاده نیستند، بهمین دلیل نیز نمونه هواپرتاب موشک هاوک تحت عنوان سجیل که گاها بعنوان AIM-23B SkyHawk نیز شناخته می شوند جایگزین آنها شد، از جمله مشکلات موشک سجیل وزن بسیار زیاد آن و همچنین تعداد قابل حمل کم برای هر فروند (هر فروند اف-14 تنها می تواند دو فروند موشک سجیل را بطور همزمان حمل کند) است.

البته در سالهای اخیر، گفته می‏شود تعدادی از موشکهای AIM-54C از طریق دلالان بازار سیاه به دست ایران رسیده اند و ایرانیان توانسته اند گونه های قدیمی AIM-54A را به نوع C تبدیل نمایند؛ ضمن اینکه گزارشاتی دال بر ساخت نوعی بومی موشک فونیکس توسط صنایع نظامی ایران رسید است که توانی مشابه AIM-54C را دارد. همچنین پس از بازنشست کردن تامکت و فونیکس در نیروی دریایی، حدس زده می‏شود به تاریخ ژانویه 2007، حدود 200 میلیون دلار از قطعات حساس، موشکهای AIM-54C و رادارهای موجود در انبار نیروی دریایی ایالات متحده، از طریق قاچاقچیان بازار سیاه اسلحه، توسط ایران خریداری گشته است.


موشک هوا به هوای: R-60 Aphid

در سالهای پایانی دهه 1960، دفتر طراحی مولنیا (Molniya)، کار طراحی اولین موشک تاکتیکی هوا به هوا را آغاز نمود، نام آن K-60 یا (R-60 یا Object 62) بود. این موشک مجهز به یک هدفیاب مستقل از نوع حرارتی (Infrared) بود. (یعنی مستقل از هواپیمای شلیک کننده، هدف خود را پیدا می‏کرد) تولید انبوه این موشک به سال 1973 آغاز شد و بر روی جنگنده‏های مختلفی نصب و به کار گرفته شد.

R-60 یک موشک حرارت یاب برای نبردهای هوایی بوده که به طور فوق‏العاده‏ای کوچک است و نصف سبک‏ترین موشک هوا به هوای غربی وزن دارد و آن را می توان با موشک آمریکایی سایدوایندر مقایسه کرد، موشک آفید دارای برد 10 کیلومتر است. سیستم هدایت این موشک بر اساس حرارت یابی گازهای خروجی موتور (Infrared) است و سر جنگی 6 کیلوگرم که 1.6 کیلوگرم آن، اورانیوم ضعیف شده است زیرا اورانیوم چگالی بالایی دارد و به راحتی در فلزات نفوذ می‏کند.

این موشک امروزه در نیروی هوایی فقط برروی Su-24 ها و Su-25 ها استفاده می شود و در مورد MiG-29 جای خود را به موشک پیشرفته تر R-73 Archer داده است. همچنین با تغییرات جزئی می توان این موشک را بجای موشک ناتوان PL-7 برروی جنگنده های چینی اف-7 نصب نمود، از تعداد موشک های آفید نیروی هوایی اطلاع دقیقی در دست نیست.

موشک R-60 موشکی بود که در جریان جنگ یوگوسلاوی توسط میگهای29 آن کشور شلیک شده و باعث سرنگونی یک فروند F/A-117 ایالات متحده شد.خلبان یک MiG-29A نیروی هوایی یوگسلاوی، با استفاده از سیستم IRST (هدفیاب حرارت موتور) توانست با رادار خاموش، خود را از دید جنگنده‏های ناتو مخفی کرده و سپس با موشک R-60 جنگنده‏ی 120 میلیون دلاری اف117 را سرنگون سازد.


موشک هوا به هوای: R-27 Alamo

موشک هوا به هوای میان‏برد R-27 یکی از تسلیحات اصلی جنگندهء میگ-29 به شمار می‎‏رود. این موشک در سازمان ناتو با نام AA-10 ALAMO (آلامو) شناخته می‏شود. موشک R-27R یکی از گونه‏های R-27 است که از نظر مشخصات فنی، بسیار به مشابه آمریکایی خود یعنی AIM-7M (اسپارو) شباهت داشته و برابری می‏کند، هرچند که در بسیاری موارد (مانند برد بیشتر و سرجنگی قوی‏تر)، از رقیب آمریکایی خود برتر می‏باشد.

موشک R-27 در نمونه های مختلفی و با انواع سیستم های هدایتی تولید شده است، انواع اولیه آن R-24R با هدایت نیمه فعال راداری و حد اکثر برد 80 کیلومتر و R-27T با برد 45 کیلومتر و هدایت مادون قرمز می باشند تمام موشک های آلامو نیروی هوایی از این نوع اند.R-27 می‏تواند در نبردهای نزدیک و سنگین هوایی یا نبردهای دوربرد هوایی که هواپیمای دشمن دیده نمی‏شود (BVR) به کار رود. این موشک می‏تواند اهدافی را که از جهت‏های مختلف هوایی می‏آیند یا اهدافی را که در نزدیکی سطح زمین یا سطح دریا پرواز می‏کنند، در هر شرائط آب و هوایی، ساقط کند. همچنین می‏تواند بر ضد پرنده‏های بدون سرنشین یا موشکهای کروز نیز به کار رود. انواع جدید تر موشک آلامو نیز R-27RE، R-27TE و نوع هدایت فعال راداری R-27AE با بیشینه برد 170 کیلومتر می باشد. با وجود اینکه موشک آلامو موشکی خوب و با مانور پذیری بالا است، لیکن MiG-29 های ایران که تماما از نوع اولیه اند (بعنوان تنها جنگنده نیروی هوایی که بطور استاندارد توانایی حمل این موشک را دارند) در هدایت این موشک آنگونه که باید موفق نیستند و گاها این موشک ها را به خطا می دهند.

البته در صورت وجود جنگنده SU-27 در نیروی هوایی ایران این جنگنده نیز توانایی شلیک این موشک را داراست.



موشک هوا به هوای :R-73 Archer

موشک هوا به هوای R-73 ساخت «ویمپل» که در سازمان ناتو با نام AA-11 Archer شناخته می شود، توسط «دفتر طراحی کارخانجات ماشین سازی ویمپل» طراحی و ساخته شده است. این موشک، پیشرفته ترین موشک بردکوتاه هوا به هوای ساخت روسیه می باشد. این موشک، عمومن به عنوان ترسناک ترین سلاح در نبردهای نزدیک هوایی (داگ فایت) معرفی می شود.

به منظور جایگزینی مدلی قدیمی R-60 (نام ناتو: AA-8 Aphid) به عنوان سلاحی جهت فواصل نزدیک، برای هواپیماهای جنگی اتحاد شوروی، طراحی و ساخته شد. کار طراحی این موشک به سال 1973 باز می گردد و اولین سری این موشکها، به سال 1985 وارد خدمت در نیروی هوایی اتحاد شوروی شدند.

R-73 دارای هدایتگر حساس به مادون قرمز یا حرارت، خنک کننده سنسور جستجوگر با قابلیت مهم «زاویهء بسته» می باشد: یعنی جستجوگر موشک می تواند اهدافی را که در 60 درجه نسبت به محور طولی موشک، قرار دارند، تشخیص دهد و ببیند. حداقل فاصلهء مورد نیاز جهت شلیک این موشک، در حدود 300 متر و حداکثر فاصلهء آئرودینامیکی (فاصله ای که موشک در هوا و با انجام مانور به سمت هدف طی می کند) حدود 30 کیلومتر می باشد.

R-73 مانورپذیرترین موشک در بین موشکهای مشابه می باشد و اغلب کارشناسان بر این اعتقادند که در قیاس با موشک آمریکایی AIM-9M Sidewinder، در مرتبهء بسیار بالاتری قرار می گیرد. R-73 یکی از بهترین گزینه ها برای نبرد های نزدیک هوایی است و ترکیب جنگنده فوق العاده مانور پذیر میگ-29 و موشک R-73 می تواند یکی از خطرناک ترین ترکیب ها برای نبرد های هوایی باشد. همچنین در صورت بهسازی جنگنده های Su-24 و Su-25 بمنظور حمل این موشک توانایی آنها در دفاع از خود در حین عملیات تا حد زیادی افزایش می یابد.

با توجه به بهینه سازی های انجام گرفته بر روی جنگنده های S-25,SU-24 احتمالا این جنگنده ها قادر به استفاده از این موشک خواهند بود.


موشک هوا به هوای: PL-7

موشک هوایی کوتاهبردPL-7 توسط کارخانه ی موتور هوایی ژوژ و توسعه یافته و در واقع نمونه ی مهندسی معکوس از موشک فرانسوی ماژیک R-550می باشد و توسعه موشک از سال 1982 شروع و نخستین شلیک آزمایشی آن در اواخر سال 1984 انجام شد.تولید رسمی از این موشک در سال 1987آغاز گردید.

موشک PL-7 یک کپی ناقص از موشک حرارت یاب فرانسوی R-550 Magic (ماژیک) است که توسط چین تولید شده و بهمراه جنگنده های ناتوان F-7 به ایران وارد شد، این موشک دارای برد محدود 3 تا 5 کیلومتر می باشد.نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران در سال 1992 پروژه ای را برای نصب موشک های چینی حرارت یاب PL-7 که خود کپی ناقصی از موشک ماژیک بودند بر روی هواپیماهای F-4 و F-5 راه اندازی کرد. در نمایشی در پایگاه یکم شکاری یا فرودگاه مهرآباد در سال 1995 هواپیماهای F-5 با ریل های جدید موشک های چینی به پرواز درآمدند. این هواپیماها همگی مجهز به موشک های تقریباً بی مصرفPL-7 در موقعیتی عجیب در نوک بال ها نصب شده بودند. این پروژه که با هزینه ای چند میلیون دلاری راه افتاده بود، ابتدا به کمک تکنسین های چینی شروع شد، اما نتایج چندان رضایت بخش نبود. با صدای اعتراضاتی که از پرسنل نیروی هوایی شنیده شد، سرانجام انجام پروژه به کمک چینی ها لغو گردید و پروژه به مجتمع تجهیزات الکترونیکی نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران واگذار شد. این بار موشک PL-7 روی هواپیماهای MiG-29 و F-4,F-5 نصب شد اما نه خلبانان جنگنده میگ-29 حاضر بودند بجای موشک توانمند R-73 از موشک های ناتوان PL-7 استفاده کنند و نه خلبانان اف-4 و اف-5 حاضر بودند سایدوایندر را با PL-7 جایگزین کنند، در حال حاضر این موشک ها تنها برروی جنگنده های چینی F-7 و میراژ های فرانسوی که از نبود موشک R-550 رنج می برند استفاده می شوند.. با اینکه موشک PL-7 به تعداد زیاد و البته با قیمت ارزان در اختیار ایران بود، اما هرگز نیروی هوایی این موشک را اسلحه ای واقعاً قابل عملیات روی هواپیماهای ذکر شده به حساب نیاورد.

موشک هوا به هوای فاطر:

موشک فاطر موشکی ساخت ایران است که بر پایه موشک AIM-9P ساخته شده است.این موشک از بدنه و سرجنگی قوی موشک امریکایی سایندروز بهره می برد و طراحی مجدد سیتم های هدایت و ... توسط ایران انجام رفته است.

در زمینه این موشک اطلاعات زیادی در دست نیست برخی منابع از کپی برداری این موشک از AIM-9P سایندروز خبر میدهند که از ایونیک جدیدی بهره می برد و برخی منابع دیگر از ارتقاع سایندروز های موجود در انبار نیروی هوایی و نامگذاری آن با نام فاطر خبر می دهند.البته با توجه به شواهد موجود به نظر می اید که ایران موفق به کپی کردن این موشک با ایونیک جدید شده باشد.


موشک هوا به هوای سجیل :

موشک سجیل که AIM-23C هم خوانده می شود، نمونه ای از موشک ضد هوایی زمین به هوای هاوک یا MIM-23B آمریکایی است. گفته می شود که کوشش برای ساخت چنین موشکی در حقیقت از جایی شروع شد که اسرائیل دست به استارت پروژه ی Distant Thunder یا Distant Reach کرد. در این پروژه، نیروی هوایی اسرائیل و صنایع هواپیماسازی این رژیم تلاش هایی را برای تبدیل موشک ضد رادار AGM-78 به یک موشک هوا به هوا برای رهگیری هواپیماهای سریع السیر MiG-25 انجام دادند. ظاهراً ایران کار تبدیل موشک های زمین به هوای MIM-23B را به موشک های هوا به هوا از سال 1986 شروع کرده بود. پروژه تبدیل موشک های هاوک به موشک هایی که از هواپیماهای جنگنده قابل پرتاب باشد، پروژه «قوش آسمان» نامیده شد. تست های اولیه این موشک بسیار نا امید کننده بود. ظاهراً خطوط ارتباطی رادار AN/AWG-9 برای موشک هاوک کافی نبود و سیستم هدف گیری موشک هاوک نیز در برقراری ارتباط با این رادار دچار مشکل بود. در جنگ ایران و عراق هم بیش از یکی دو موشک هاوک شلیک نشد چرا که این پروژه با مشکلات بسیاری مواجه بود. اگرچه در سال های اخیر گفته می شود که مشکلات این موشک به کلی رفع شده و موشک هاوک هواپرتاب به طور محدود در خدمت نیروی هوایی است. تعداد زیادی از تامکت های نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران به منظور توانایی حمل موشک هاوک دستخوش تغییراتی شدند.

تامکت های ایرانی می توانستند در آن واحد دو موشک هاوک را در پایلون های 1B و 8B، یعنی محل نصب موشک های فینیکس در نزدیکی ورودی موتورها، و یک موشک دیگر را در فضای بین موتورها که اصطلاحاً تونل نامیده می شد حمل کنند.

منابع غیر موثق از برد 60 تا 90 کیلومتری موشک سجیل سخن می گویند.با این تفاسیر این موشک تا حدودی کمی می تواند خلاء نبود موشک فونیکس را بپوشاند.

اف-14

اریخچه و چگونگی تولد جت فوق پیشرفته تامکت
بر همگان آشکار است که دوران پس از جنگ جهانی دوم، دوران رقابت دو بلوک شرق و غرب و به سخن دیگر، ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق بوده است. در آن زمان که از آن با نام «جنگ سرد» یاد می شود، تمرکز رقابت دو کشور آشکارا بر سر نیروی هوایی و صنعت هواپیمایی بود. در دهه شصت میلادی، ایالات متحده با طراحی و تولید جنگنده قرن، یعنی اف-4 فانتوم، گوی سبقت را از شوروی سابق ربود. فانتوم به جرات یکی از پرآوازه ترین هواپیماهای نظامی بوده که در طول تاریخ هوانوردی نظامی به تولید رسیده است. این هواپیما، برای نیل به هدف های نیروی هوایی ایالات متحده و همچنین حفاظت از ناوهای هواپیمابر آن کشور طراحی شده بود و در دوران جنگ ویتنام، شمار بسیاری از میگ های شوروی سابق را نابود کرد. اسرائیل با بهره گیری از همین هواپیما، حدود 400 فروند از هواپیماهای اعراب را در همان دو روز نخست جنگ ساقط نمود. اف-4، به دلیل ویژگی های منحصر به فردش، از کشورهای هم پیمان آمریکا نیز طرفداران بسیاری داشت و همچنان که می دانیم به کشورهای نسبتاً زیادی نیز فروخته شد. اما آرام آرام، با گسترش و پیشرفت هواپیماهای ساخت شوروی، به تدریج ضعف نسبی فانتوم در برابر تهدید هواپیماهایی چون میگ 25 شوروی بیش از پیش آشکار گردید. در نتیجه، در اواخر دهه 60 میلادی، وزارت دفاع ایالات متحده، پروژه T.F.X را برای ساخت یک جنگنده ناونشین نوین به مناقصه گذاشت. از میان حدود 6.000 طرح پیشنهادی، طرح هواپیمای اف-14 تامکت از سوی شرکت گرومن برگزیده شد و بدین گونه بود که دوران طلایی جنگنده تامکت، آغازیدن گرفت.

تصویری گرافیکی از انواع تامکت، با عنوان «اف-14 تامکت، افسانه قرن»

اف-14 تامکت چگونه هواپیمایی بود
در طرح شرکت گرومن، هواپیمای اف-14 تامکت هواپیمایی نسبتاً در اندازه های بزرگ، دو سرنشینه، دو موتوره و بال متغیر بود. این هواپیما، می بایست دارای سرعت برخاست و فرود کمی برای انجام عملیات از روی ناوهای هواپیمابر بوده و قادر باشد به اطمینان هرچه تمام تر، ایمنی ناوهای هواپیمابر را تامین نماید. در حقیقت، طراحی هواپیمای اف-14 از طرح هواپیمای اف-111TF-30-P414A ساخت شرکت پرات اند ویتنی بودند که اصلاً یک نمونه ارتقاء یافته از موتورهای هواپیمای اف-111 بود. که یک بمب افکن سبک نیروی هوایی بود مشتق شد. اما ویژگی های جدیدی چون وزن به مراتب کمتر، موتورهای تازه طراحی شده و قدرتمند تر، سیستم تسلیحاتی و کابین مدرن تر، همه و همه عواملی بود که تامکت را به طور کلی از اف-111 متمایز می ساخت. اف-14 تامکت با دارابودن طولی حدود 20 متر، جنگنده ای در کلاس جنگنده های بزرگ از نظر ابعاد به شمار می آمد. فاصله دو سر بالهای آن، در حالت بسته به 10 متر و در حالت کاملاً باز به حدود 19 متر می رسید. به واسطه به کار بردن سیستم های شناسایی و راداری پیشرفته، وجود دو خلبان برای تکمیل عملیات امری بود کاملاً اجتناب ناپذیر. موتورهای نمونه های اولیه این هواپیما، موتورهای

هواپیماهای تامکت پارک شده روی عرشه ناو

اما در مدل های بعدی این هواپیما، به دلیل برخی معایب این موتور، مدل F110 جنرال الکتریک جایگزین این نوع موتور شد. از نظر طرح کلی بدنه و سازه، هواپیما ابتداً از یک قسمت دماغه ی متشابه با دیگر هواپیما ها برای جا دادن خلبانان تشکیل می شد. اما علی رغم طراحی های مرسوم با بدنه باریک و موتورها نزدیک به هم، این هواپیما دارای بدنه ای عریض و پهن اما باریک بود و موتورها با فاصله ای غیر معمول، دور از هم و در دو طرف بدنه به طور موازی و در یک ساختار مرکزی شکل گرفته بودند. ترمزهای هوایی اف-14، شامل دو صفحه به شکل بال های پروانه بود که در قسمت انتهایی هواپیما و از بین دو موتور، یکی در سطح بالایی بدنه و یکی در سطح زیرین به ترتیب به سمت بالا و پایین باز می شدند که برای کاهش سرعت اضطراری، بسیار کارا و مفید عمل می کردند. هواپیمای تامکت برای نخستین بار، طرح دو سکان عمودی را برای کنترل هر چه بهتر هواپیما در سرعت های بالا، و همچنین در شرایطی که یکی از موتورها از کار باز می ایستاد، به کار گفت. این طرح، بعد ها در اکثر جنگنده های بعدی ساخت ایالات متحده به جز اف-16 معمول شده و سپس به وسیله خانواده سوخو 27 روسی، تقلید شد.

تامکت آمریکایی با رنگ آمیزی به شیوه تامکت های ایرانی

ویژگی های منحصر به فرد تامکت
بال های متغیر: همانطور که قبلاً گفته شد، لازم بود اف-14 تامکت هواپیمایی باشد با قابلیت برخاست و فرود در سرعت های بسیار پایین؛ و این ویژگی برای تسهیل عملیات از روی ناوهای هواپیمابر مورد نظر بود. نتایج تحقیقات شرکت گرومن، به جایی رسید که معلوم شد هواپیمای تامکت، باید هواپیمایی با بال های متغیر باشد تا بتواند به خوبی با سرعت های نسبتاً کم تیک آف نموده و سپس بتواند با همین پیکربندی، در سرعت های بالا نیز کروز کرده و مشکلی برای پرواز مافوق صوت هم نداشته باشد. بال های متغیر هواپیمای اف-14، با نهایت دقت و ظرافت طراحی شده و نتیجتاً، آزمایش ها بر روی این بال ها، حکایت از کارایی فوق العاده و بی نقص این نوع بال ها داشت. بال های تامکت، با قابلیت تغییر زاویه از 20 درجه در حالت کاملاً باز تا 68 درجه تا حالت کاملاً بسته طراحی شد. کارشناسان شرکت گرومن، اهرمی را در کابین خلبان تعبیه کردند که بدان وسیله، خلبان می توانست بال های هواپیمایش را تا 75 درجه برای جاگیری کمتر روی عرشه ناوهای هواپیمابر ببندد. در سرعت های پایین، بال ها تماماً گسترده شده و با کمک فلپ ها، بیشترین نیروی برا را برای برخاست فراهم می کردند. به تدریج با افزایش سرعت، بال ها برای افزایش عدد ماخ بحرانی، به سمت عقب مایل شده و از تولید نیروی پسای اضافی جلوگیری می نمایند. تمام عملیات تغییر زاویه بال ها بدون دخالت خلبان و تنها به وسیله یک کامپیوتر درونی ویژه کنترل می شود. ناگفته نماند، سیستم بال های متغیر به دلیل طراحی ویژه سامانه ی بسیار گران قیمتی است و در هواپیماهای جنگنده ی بعدی ایالات متحده، به کار گرفته نشد.

هواپیمای تامکت مدل A، همان مدلی که به ایران تحویل شد

سیستم موشکی فینیکس: تمامی جنگنده های نسل سوم به بعد ایالات متحده، از موشک های تقریباً یکسانی بهره می برند: سایدوایندر، اسپارو، و یا آمرام. حتی جنگنده ای چون اف-15 ایگل که بسیار شناخته شده است، از موشک های نسبتاً معمولی و مشابهی بهره می برد. اما این قضیه در مورد تامکت صدق نمی کند. هواپیمای اف-14، برای استفاده از سیستم موشکی جدیدی به نام فینیکس یا Phoenix ساخته شده بود و ترکیب تامکت-فینیکس، یک ترکیب جدا نشدنی است. موشک دوربرد فینیکس با کد AIM-54، موشکی هوا به هواست با قابلیت هدف قراردادن اهدافی در فاصله ی بیش از 160 کیلومتر بر ساعت، در هر ارتفاع، هر ساعت از شبانه روز و هر نوع شرایط آب و هوایی. هواپیمای تامکت قادر به حمل 6 فروند موشک فینیکس در هر پرواز است که تعدادی واقعاً چشمگیر است. رادار فوق العاده پیشرفته پالس دوپلر AWG-9 یک رادار چند حالته است که قادر به شناسایی بیست و چهار هدف به طور همزمان و شلیک مستقیم به شش عدد از آنان می باشد. البته این سیستم که در دهه 1960 طراحی شده است، یکی از قدیمی ترین سیستم های رادار هوا به هوا می- باشد اما، هنوز هم بسیار پرقدرت می نماید و با استفاده از نرم افزار های کنترلی جدید توانایی های آن برای تبدیل به یک سیستم برای قرن بیست و یکم افزایش یافته است. موشک یک میلیون دلاری فینیکس، موشکی با قابلیت «شلیک کن و فراموش کن» است. این ویژگی بدین معنیست که خلبان پس از شلیک موشک، نیازی به قفل ماندن رادار هواپیما بر روی هدف ندارد و می تواند آزادانه به نبرد با جنگنده های دیگر دشمن بپردازد. همچنین شاید هدف مورد نظر، بسیار دور باشد که در این صورت، قفل ماندن رادار به مدت زمان طولانی بر روی هدف، کار عاقلانه ای به نظر نمی آید. بدین صورت است که هنگامی که موشک فینیکس هدف خود منهدم می سازد، هواپیمای تامکت شلیک کننده آن، می تواند به فرودگاه خود رسیده و حتی خاموش و در آشیانه پارک هم شده باشد. این مورد حتی در مورد شش هدف هم زمان نیز صادق است. سیستم موشکی فینیکس یکی از عوامل بالقوه ایست قدرت مافوق تصوری به تامکت بخشیده است.

موشک دوربرد AIM-54 فینیکس، نصب شده زیر بال تامکت

اف-14 تامکت، در خدمت نیروی هوایی ایران
در همان سال های آغازین تولید هواپیمای تامکت، جت فوق پیشرفته ای که به دلیل پیچیدگی آن به «کامپیوتر پرنده» مشهور شده بود، کشورهای زیادی از جمله اسرائیل، یعنی هم پیمان نزدیک آمریکا خواستار دریافت این عقاب تیز پرواز حتی در برابر پرداخت بهای گزاف شدند، اما ایالات متحده این هواپیما را به هیچ یک از کشورهای خواهان در آن زمان نفروخت. در آن سال ها، در طی سفر ریچارد نیکسون رییس جمهور وقت آمریکا به ایران، حکومت آن زمان ایران در خواست خرید هواپیمای پیشرفته ای را برای دفع خطر های احتمالی از سوی میگ های 25 شوروی که آزادانه بر فراز ایران پرواز می کردند، به وی تقدیم کرد. نیکسون، هواپیماهای اف-15 ایگل و اف-14 تامکت را پیشنهاد داد، که نهایتاً تامکت به عنوان هواپیمای خریداری شده انتخاب گردید. گفته می شود که در آن زمان، به دلیل پیچیدگی و هزینه زیاد طرح تامکت، شرکت گرومن با تولید هفت پیش نمونه تامکت برای نیروی دریایی ایالات متحده، در شرف ورشکستگی قرار گرفته بود. اما وام چند میلیون دلاری حکومت آن زمان ایران به این شرکت برای تولید 10 فروند تامکت برای نیروی هوایی ایران، گرومن را از ورطه نابودی اقتصادی بیرون کشانید. جالب است بدانید که هم زمان با سفارش ایران، کشور عربستان هم درخواست کرده بود به جای هواپیمای اف-15، هواپیماهای اف-14 در مقابل بهای بیشتر به آنان تحویل داده شود، اما ایالات متحده اظهار داشته بود که :«اف-14 تامکت هنوز برای خلبانان عرب زود است.» این گفته، نشان دهنده مهارت، تجربه و سابقه زیاد خلبانان ایرانی داشت که برای پرواز با پرنده 40 میلیون دلاری انتخاب شده بودند.

اسکادران تامکت های ایران در بوشهر

از هشتاد فروند هواپیمای سفارشی اف-14 تامکت A، تا زمان وقوع انقلاب شکوهمند اسلامی، به دلیل قطع روابط سیاسی با آمریکا، تعداد 79 فروند آن ها به همراه 245 فروند موشک فینیکس تحویل ایران شد که نخستین فروند آن ها با رنگ آمیزی خاص بدنه، در تاریخ بیستم بهمن ماه سال 1354 در فرودگاه مهرآباد به زمین نشسته و طی مراسمی، تحویل ناوگان نیروی هوایی ایران شد. در طی سال های جنگ تحمیلی، هواپیماهای فوق پیشرفته تامکت به همراه فانتوم های ایران، خسارات جبران ناپذیری را به نیروی هوایی عراق وارد آوردند که اگر تقویت بعدی عراق بعثی توسط غرب صورت نمی گرفت، نیروی هوایی عراق در ابتدا به طور کلی نابود و تقریباً فلج گشته بود. در زمان جنگ، تبلیغات گسترده ای در مورد اینکه تامکت های ایرانی به دلیل کمبود قطعات یدکی قادر به پرواز نیستند و حتی اگر بتوانند پرواز هم بکنند، هیچ گاه قادر نیستند که جنگنده های عراق را نابود سازند.

دو تامکت ایرانی پارک شده در کنار هم

اما در جنگ خلیج فارس، خلبانان اف-14 نیروی دریایی آمریکا اظهار داشتند که زمانی که هواپیمای آنان در صحنه نبرد پدیدار می شد، هواپیماهای عراقی بدون هیچ درگیری بعدی به سرعت آسمان را ترک می گفتند. گویا از تامکت های ایرانی در زمان جنگ تحمیلی، خاطره چندان خوشی برای خلبانان مبتدی عرب باقی نمانده بود، به طوری که حتی گفته می شد که فرمانده نیروی هوایی عراق به خلبانان فرمان داده است که در صورت مشاهده تامکت های ایرانی، به سرعت عقب نشینی کرده و درصدد مقابله با آن بر نیایند؛ چرا که پیروز نبرد از ابتدا معلوم بود.

مدل تامکت ایرانی پارک شده در کنار هواپیمای فانتوم

آینده جنگنده موفق اف-14 تامکت
در نیروی دریایی آمریکا، قرار بر این است که تامکت افسانه ای، در مدل های کنونی حداکثر تا سال 2008 میلادی بازنشسته و به موزه های هوایی سپرده شود و برنامه ها بر این اساس است که جای خالی این جنگنده نیز به وسیله جنگنده F/A-18 Super Hornet تا حدودی پر شود. البته طرح هایی نیز مبنی بر ارتقاء نمونه های فعلی و جوان تامکت مانند مدل D به نام پروژه سوپرتامکت در دست بررسی است که البته موفقیت این طرح نیز چندان دور از انتظار نیست.

هواپیمای اف-14 تامکت روی عرشه ناو و با بال های بسته

طرح به یادماندنی تامکت، در سال های بعد به وسیله طراحان روسی در هواپیماهای خانواده فلانکر سوخو 27 به طرز ناشیانه ای تقلید شد. به گونه ای که طرح ورودی موتورها، دماغه، دو سکان عمودی و بسیاری موارد دیگر در هواپیمای سوخو 27 و میگ 29 تکرار گشت، تا جایی که حتی نمونه های اولیه خانواده سوخو 27 فلانکر با بال های متغیر طراحی شده بودند. این موارد، همگی نشان از تفاوت و برتری طراحی این جنگنده ی فراموش نشدنی و کلاسیک دارند، جنگنده ای که به اطمینان کامل، هرگز از اذهان مان دور نخواهد گشت چرا که «ما با نام تامکت زنده ایم».

F-5

F 5 Tiger

پس از تکمیل مطالعات زیاد که کارخانجات نورث روپ (North Rope)در راه تشکیل یک هواپیمای بر جسته هوائی (رهگیر)بعمل آورد موفق شد در 30 جولای 1959 زحمات خود را به ثمر رسانده و جنگنده ی پر قدرت جدیدی بنام ان-156-اف(N-156-F)به جهان پرنده های آتشین عرضه کند که بعدا نام آن به اف-5-آ تغییر نمود این جنگنده ها بنام مستعار فریدوم فایتر(Freedom Fighter)بمعنای جنگنده ی آزادی معروف شد و شاید بهتر بود اسم آنرا جنگنده ی آزادی به سبک آمریکایی میگذاشتند!.

در 25 آوریل 1962 نیروی هوایی آمریکا اعلام کرد که اف-5-آ را در برنامه ی جدید تسلیحات نظامی قرار داده و بالاخره در ژانویه ی 1963 هواپیمای اف-5-آ در نیروی هوائی آمریکا به پرواز در آمد و بعد از آن اولین کشور که اف-5-آ تحویل گرفت ایران بود که در سال 1343 (1965) نیروی هوایی خود را با جت ما فوق صوت اف-5 مجهز نمود و بعد از آن عربستان سعودی،کشورهای آفریقای جنوبی و ترکیه نیز اف-5-آ دریافت نمود

بعد از مدتی کمپانی نورث روپ تصمیم به تکمیل اف-5-آ گرفت و اف-5-ئی یا تایگر-2 (Tiger-2) را تولید نمود که در سال 1970 به عنوان شکاری بین المللی انتخاب و سفارش تولید 325 فروند اف-5-ئی به نورث روپ داده شد که برای کشورهای تایلند-تایوان-ویتنام جنوبی و کره جنوبی بود.پرواز آزمایشی اف-5-ئی برای اولین بار در سال 1972 انجام شد و اولین تولید کلی آن از سال 1973 شروع گردید.برای دسترسی به اطلا عات جامعتر درمورد اف-5 به اینجا مراجعه کنید

بعد از مطالعه زیاد روی اصول آیرودینامیکی و امکاناتپرواز هواپیماهای دیگر و تجاربی که از اف-۵-آ بدستآمده بود نورث روپ تصمیم به انجاماصلاحاتی روی اف-۵-آ گرفت که اولین آنها اضافه کردن رادار روی آنبود.و بعد از آن استفاده از فلاپهای مانور کننده در دو طرف لبه ی حمله و عقب بال هواپیما است. این فلاپها سبب میشود که هواپیما در زاویه ی حمله ی معین نسبت به نمونه ی قبلی دچار پسای کمتری گردد و تعادل خود را از دست ندهد و (برا)ی بیشتر بدست آورد بدون آنکه در کنترل هواپیما خللی وارد شود و در نتیجه استفاده از آنها اف-5-ئی میتواند در15000 پا 10.3 درجه در ثانیه بگردد و در صورتی که اف-5-آ و هواپیما عای مشابه در ثانیه 8.9 درجه میگردند و میزان گردش گود را نیز از 15.5 درجه در ثانیه به 17.5 درجه افزایش داده و شعاع گردشهای پایدار نیز از 4500 به 2800 پا کاهش یافته و به عبارت دیگر 38 درصد کم شده.با اضافه کردن یک ردیف کمپرسور به موتور بدون اینکه در شکل یا حجم آن تغییر زیادی داده شود 23 درصد به قدرت موتور آن افزوده شده .اصلاح موتور باعث گشته که 15 اینچ به طول هواپیما و 16 اینچ به فاصله ی دو نوک بال اضافه شود.دهانه ی ورود هوا نیز بزرگتر شده تا ورود هوای بیشتر را امکان پذیر سازد. با افزایش حجم بدنه بر ظرفیت مخازن سوخت داخلی 570 پوند اضافه شده و همچنین از آسیب پذیری آن در مقابل آتش مسلسل جلوگیری شده. قدرت هر یک از موتورها در سطح دریا 5000 پوند است و در مصرف سوخت نیز کاهش قابل توجهی داده شده و تغییر عمده در موتور همان اضافه شدن یک ردیف کمپرسور استتغییرات فنی در موتور باعث شده که موتور به اصطلاح زودتر جواب بدهد. و یا به عبارت دیگر زودتر دور بردارد.لذا طول باند لازم برای برخاستن از7300 پا به 5300 پا کاهش یافته . با کلیه تجهیزات برای رهگیری (دو سایدوینر و دو توپ) طول لازم برای بلند شدن با وزن 16050 پوند 2050 پا است سرعت اوجگیری نیز از 28700 پا در دقیقه به 31600 پا افزایش یافته. اف-5-ئی دارای شعاع عمل زیادتری نسبت به اف-5-آ است. مثلا قادر است 3200 پوند بمب را در مسافت 400 مایلی بریزد و به پایگاه برگردد

اف-5-ئی به دلایل ذیر شکاری برگزیده ی جهان است.هواپیمای ما فوق صوت یک نفره ..سبک ..دارای سهولت عملیاتی فوق العاده و مشخصات پروازی و امکتنات رزمی برجسته بوده.ارزانی و سهولت نگهداری نیز یکی دیگر از دلایل میباشد.

اف-۵ قادر به حمل بمبهای ۳۵۰ یا ۵۰۰ ،۷۵۰ و ۱۰۰۰ پوندی و یا بمبهای ام-کا-۳۶(m-k-36)است و قادر به حمل بمبهای ناپالم وراکتهای ۲.۷۵ میلیمتری نیز هست.اف-۵ برای ماموریت رهگیری دارای دو موشکآ-ای.ام.۹(AIM-9) و دو توپ ۲۰ میلیمتری از نوع ام-۲۹(M-29)با هر کدام ۲۸۰ تیراست.
اف-۵-ئی دارای یک رادار کوچک از نوع امرسون(emerson)با برد ۲۰ مایل است و برای بدست آوردن زاویه و مسافت شکاری های دشمندر جنگ های هوائی به کار میرود.
اف-۵ همچنین مجهز به سیستم کشف هدف لیزریگردیده. این سیستم به خلبان امکان میدهد تا از وجود هواپیمای دشمن در فاصله دورآگاهی پیدا نماید و خود را برای درگیری آماده سازد و ضمنا اطلاعاتی از هواپیمایدشمن را در اختیار خلبانان میگذارد که بوسیله سایت چشمی که بر روی کلاه نصب میشود ودر اختیار خلبان قرار میگیرد. بعضی از مدلهای متاخر اف-۵ ئی قادر به حمل موشکهایماوریک با سیستم هدایت تلویزیونی نیز هستند.

اف-۵-آ به تعداد ۱۲ فرونددر اتیوپی ،۴۰ فروند یونان که بعدا با اف-۵ ائی تعویض شد.
۷ فروند لیبی،۱۵ فروند فیلیپین ،۴۵فروند کره جنوبی،۷۰ فروند تایوان،۲۵ فروند تایلند ،۱۴۰ فروند ترکیه و ضمنا کانادا واسپانیا نیز اف-۵ مونتاژ می کنند. کانادا ۸۹ فروند برای خود و ۱۵ فروند برایونزوئلا ساخته است. اسپانیا ۳۶ فروند برای خود ساخته است. اف-۵-بی که مدل ۲ نفره یاف-۵-آ است ۳۲ فروند در نروژ و کانادا نیز ۳۰ فروند برای هلند ساخته است.۳۴ فروندنیز در اسپانیا موجود است و ۲۴ فروند نیز توسط کانادا برای ونزوئلا ساخته شده و ازاف-۵-ئی ۱۱۲فروند در ایالات متحده آمریکا که ۵ فروند آن در نیروی دریایی خدمتمیکنند.
۳۶ فروند برزیل ،۲۵ فروند شیلی،۱۲فروند اتیوپی و ۳ فروند یونان ،۱۵۰ فروند ایران ،اردن و مالزی و کنیا ۱۴فروند،مراکش ۲۴ فروند. عربستان سعودی ۷۰ فروند ...سوئس ۰ ۶فروند و ۴۰ فروند تایلندو تایوان دارا هستند.

اف ۵ های ایران

اولین نیروی هوایی دنیا که اف ـ۵ای را دریافت کرد نیروی هوایی ایران بود. در بین سال های دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نیروی هوایی ایران به بزرگترین و مجهزترین نیروی هوایی منطقه (نیروی هوایی) اولین اسکادران از این هواپیما به تعداد ۱۳ فروند را اوایل فوریه ۱۹۶۵ به خدمت گرفت. در آن تاریخ ۱۱ فروند اف ـ۵ای و دو فروند اف ـ۵بی در پایگاه یکم شکاری در مهرآباد جایگزین اف ـ۸۴ تاندرجت شدند تا نقش تهاجمی نیروی هوایی را برعهده بگیرند.
اف ـ۵ای های ارتش ایران به استانداردهای بالا تجهیز شده بودند، این تجهیزات پیشرفته سیستم ناوبری آنبرد لیتون و کامپیوتر مرکزی تسلیحات بود. در آن زمان ایران مدل های قبلی اف ـ۵ (اف ـ۵ای و بی)را به کشورهای یونان، ترکیه، اتیوپی، ویتنام جنوبی و اردن فروخت، اما چند فروند برای انجام پروازهای تمرینی در ایران نگه داشته شدند.

جنگ و متعاقب آن تحریم تسلیحاتی غرب علیه ایران، ایران به دلیل عدم توانایی خرید قطعات و لوازم یدکی به سرعت در حال از دست دادن تعداد هواپیماهای عملیاتی خود بود. اما بعدها که ایرانیان به پیشرفت های زیادی در صنایع هوایی دست یافتند، خود به ساخت و تهیه قطعات موردنیاز برای تعمیر و عملیاتی نگه داشتن این هواپیماها زدند ایران در پروژه ای به نام »افق« این هواپیماها را به روز کرده است از جمله می توان به دوبرابر کردن برد رادار ای پی کیو ـ۱۵۹ و سوارکردن سیستم پرتاب موشکی پی ال ـ،۷ ای ای ام ـ۹ پی سایدوایندر و آرـ۶۰ آمیدز اشاره کرد. به هرحال عمر عملیاتی این جنگنده ها که در کنار اف ـ۴ به افسانه های فراموش نشدنی جنگ تبدیل شدند رو به پایان است و ایران به دنبال جایگزینی برای آنهاست